W kulturze popularnej są niezliczone opowieści o delfinach ratujących rozbitków, łowiących ryby i przybywających na brzeg w poszukiwaniu ludzkiego towarzystwa. Wszystko to rodzi logiczne pytanie: czy naprawdę jesteśmy dla nich czymś? Czy fakt, że te zwierzęta zabierają kogoś topiącego się z wody, oznacza, że delfiny odczuwają empatię?
Empatia to złożony proces psychiczny, który wymaga wysokiego rozwoju poznawczego -ewolucyjnie mówiąc- i społecznego umysłu. Delfiny, mimo że spełniają te wymagania, mają reputację nie tak przyjaznych, jak sugerują nam ogrody zoologiczne. Jeśli jesteś zainteresowany rozwikłaniem tego pytania, czytaj dalej.
Empatia i teoria umysłu
Możemy zdefiniować empatię jako poznawcza zdolność jednostki do rozumienia i uczestniczenia w uczuciach drugiej osoby. Czy kiedykolwiek ziewałeś? Być może przyjaciel powiedział ci „nie płacz, wtedy będę płakać”. Wszystko to jest empatią: odczuwaniem tego, co czuje drugi.
Empatia powstaje jako proces adaptacyjny u gatunków społecznych, ponieważ jest jednym z najbardziej wyrafinowanych mechanizmów współistnienia jednostek. Bez tego spójność grupy jest niemożliwa do osiągnięcia. Ponadto wymagania dotyczące empatii obejmują również samoświadomość i możliwość uogólnienia jej na innych członków stowarzyszenia.
Ta projekcja samoświadomości jest znana jako teoria umysłu. Dobrym przykładem może być postawienie konkretnej piosenki przyjacielowi, który przeżywa trudności, ponieważ pamiętamy, że pomogła nam podnieść na duchu: zakładamy, że w jego umyśle zajdzie ten sam proces, co w naszym.
Delfiny i teoria umysłu
Delfiny więcej niż zademonstrowały swoją zdolność do rozpoznawania siebie w lustrze, posiadania złożonego systemu społecznego i wysoce wyrafinowanej komunikacji. Ale co z teorią umysłu? Czy delfiny przypisują swoje stany psychiczne innym?
Odpowiedź brzmi tak. W 2010 roku Uwano i jego grupa badaczy wykazali to w eksperymencie, w którym delfiny, wytrenowane do wykonywania serii poleceń za pomocą gestów, były bardziej skłonne do reagowania na kierunek spojrzenia opiekuna niż na sam gest.
Mianowicie, delfiny zwracały większą uwagę na to, co ich zdaniem chciał ich opiekun, niż na samo polecenie. Biorąc to wszystko pod uwagę, czy można powiedzieć, że delfiny odczuwają empatię? Odpowiedź brzmi tak. Oto jak udowodniono ten fakt.
Delfiny odczuwają empatię i postępują odpowiednio
Empatia to proces zademonstrowany już u najróżniejszych gatunków innych niż ludzie, od małych myszy po słonie, ale nie ma innego wyjścia, jak zbadać ją poprzez obserwacje pośrednie, to znaczy w oparciu o jej konsekwencje. Jak okazywać empatię? Odpowiedź jest bardzo prosta: poprzez zachowania pomagające.
Przed przeprowadzeniem jakichkolwiek eksperymentów pojawiło się już kilka podejrzeń, że delfiny są empatyczne. Pokazujemy ci dość jasne dowody na to:
- Nurkowanie w obszarach, w których przebywają delfiny, jest stosunkowo niebezpieczne, ale nie dlatego, że mogą cię zaatakować: delfiny wiedzą, że ludzie nie oddychają pod wodą i próbują ratować nurków, myśląc, że toną. Nagła zmiana ciśnienia od zbyt szybkiego wychodzenia na powierzchnię może spowodować uszkodzenie ciała.
- Delfiny bronią innych gatunków przed rekinami: Te duże ryby są naturalnym wrogiem delfinów i istnieje kilka historii, które opowiadają, jak bronią pływaków przed atakami rekinów lub działają jako przynęta, aby trzymać je z dala od grup wielorybów.
- Delfiny pomagają innym ludziom: Kiedy delfin w grupie jest zbyt słaby lub ranny, pozostali członkowie grupy pływają wokół niego, aby go chronić i pomóc mu wydostać się na powierzchnię, aby mógł oddychać.
Z drugiej strony w kontrolowanych środowiskach i warunkach eksperymentalnych odkryto następujące kamienie milowe dotyczące empatii u tych zwierząt:
- Ogromna złożoność jego systemu społecznego jest pożywką dla empatii: duży mózg delfinów i ich długie dzieciństwo stwarzają idealne warunki do rozwijania poczucia spójności grupy i odpowiedniego działania.
- Relacja matka – dziecko jest kluczem do rozwoju empatii u delfinów:matki uczą szczenięta, jak zachowywać się w grupie poprzez swoje zachowanie, ale także własnymi słowami, ponieważ identyfikują się z gwizdkami i rozmawiają o sobie.
- Twoja zdolność do naśladowania zachowań jest częścią rozwijania empatii: W porównawczych badaniach psychologii zaobserwowano, że dziecko delfin rozwijało empatię dla innych członków grupy, naśladując zachowania matki.
Na zakończenie przytoczymy słynnego antropologa i ekologa Lorena Eyseleya. Mówił o „zakończeniu długiej samotności”, kiedy gatunek ludzki pozbywa się po tysiącach lat poczucia izolacji, które towarzyszy przekonaniu, że jesteśmy jedynymi inteligentnymi istotami, jakie istnieją. A myślisz?
