Amonity to rodzaj prehistorycznego mięczaka morskiego, który odniósł ogromny sukces z ewolucyjnego punktu widzenia, ponieważ zamieszkiwał naszą planetę przez ponad 300 milionów lat. W ciągu ostatnich 500 milionów lat planeta doświadczyła pięciu epizodów masowego wymierania, w wyniku czego ponad 90% organizmów, które kiedyś chodziły, pływały, latały lub pełzały, zniknęło z powierzchni ziemi.
Amonity przetrwały w różnych epokach geologicznych
W całej historii planety amonoidy jako grupa przetrwały kilka katastrofalnych wyginięć, choć często pozostało tylko kilka reprezentatywnych gatunków.Jednak za każdym razem ta garstka gatunków udawało się zróżnicować na wiele sposobów.
Pod koniec ery mezozoicznej amonity stały się mniej obfite, a do ery kenozoicznej żaden z nich nie przetrwał. W ten sposób ostatnie linie rodowe amonitów zniknęły wraz z dinozaurami 65 milionów lat temu, podczas wymierania pod koniec okresu kredy.
Skamieniałości amonitów, przydatne do oznaczania kalendarza geologicznego
Z pewnością prawie każdy z nas widział skamielinę amonitu, ponieważ występuje on bardzo obficie na całej planecie. Takie skamieniałości powstają, gdy szczątki zwierzęcia zakopywane są w osadach, które później krzepną, dając początek skałom o swoim kształcie.
Amonity, uwięzione w różnych warstwach ziemskich w całej historii planety, stały się użytecznymi wskaźnikami do oznaczania epok w historii geologicznej. To użycie jest możliwe dzięki dwóm cechom zwierzęcia:
- Szybka ewolucja: Biorąc pod uwagę tę cechę, gatunek amonitu miał stosunkowo krótki czas trwania. Tak więc, w tej samej skali geologicznej, charakterystyczne są gatunki, które uległy skamieniałości w morskich skałach osadowych.
- Globalne rozmieszczenie geograficzne: Amonity są stosunkowo powszechne i dość łatwe do zidentyfikowania.
Dzięki tym cechom amonity mogą być używane do rozróżniania geologicznych przedziałów czasowych krótszych niż 200 000 lat. Jeśli chodzi o historię Ziemi, jest to bardzo dokładne.
Klasyfikacja amonitów
Wymarłe zwierzęta, podobnie jak żywe, dzielą się na taksony, rodzaje i gatunki. Tak więc amonity są klasyfikowane jako głowonogi z podklasy Ammonoidea. Jak dotąd rozpoznano dziewięć rzędów amonoidów: pięć z ery paleozoicznej i cztery z mezozoiku.Mówimy łącznie o 10 000 gatunków amonitów.
Obecnie najbliżsi żyjący krewniacy amonitów należą do klasy głowonogów: ośmiornice, kalmary, mątwy i łodziki.
Co wiadomo o muszlach amonitów?
Według zapisów kopalnych amonity mają muszlę w kształcie spirali, której najważniejszymi funkcjami była ochrona przed drapieżnikami i unoszenie się na wodzie. Gdy zwierzę rosło, budowało nowe komory w skorupie, a każda komora była oddzielona wewnętrznie przegrodą lub przegrodą.
Ta architektura zapewniła wytrzymałość skorupie i zapobiegła zgnieceniu zwierzęcia przez zewnętrzne ciśnienie wody. Chociaż według szacunków uważa się, że amonity nie mogły wytrzymać głębokości większej niż 100 metrów.
Ciekawe jest to, że zwierzę żyło tylko w zewnętrznej komorze muszli. Komory wewnętrzne były wypełnione powietrzem lub płynem, który amonit regulował, aby kontrolować jego pływalność i ruch, podobnie jak dzieje się to w łodzi podwodnej.
Dodatkowo, te muszle różniły się znacznie pod względem powierzchni: niektóre były gładkie i gładkie, a inne miały spiralne grzbiety, żebra, a nawet kolce. Chociaż spirala ma typowy kształt, niektóre rodzaje amonitów miały muszle zwinięte w bardziej dziwaczne kształty. Są one znane jako heteromorfy.
Jaki był wygląd i tryb życia tych stworzeń?
Amonity, podobnie jak większość innych głowonogów, były drapieżnikami. Tak więc stworzenia te, podobne do obecnych nautilusów, miały zrogowaciałe struktury w kształcie dzioba w pierścieniu macek. Ich miękkie ciała wystają z muszli, aby złapać zdobycz, taką jak małe ryby i skorupiaki.
Przypuszcza się również, że amonity przemieszczały się przez ciepłe, płytkie morza, wykorzystując zarówno wyporność wewnętrznych komór ich skorupy, jak i napęd odrzutowy.
Kolejnym ciekawym faktem jest to, że uważa się, że stworzenia te były jednopłciowe (prezentowały odrębną płeć męską lub żeńską) i miały wewnętrzne zapłodnienie. Zidentyfikowano drugorzędowe cechy płciowe, które wpływają na strukturę i kształt muszli.
Czy był tam gigantyczny amonit?
Na przestrzeni dziejów gatunki amonitów ulegały licznym zmianom. Na kontynencie amerykańskim największym udokumentowanym amonitem był gatunek Parapuzosia bradyi z okresu kredy, z okazami o średnicy 137 centymetrów.
Rekord wielkości należy jednak do gatunku Parapuzosia seppenradensis, również z kredy, o średnicy 1,95 metra. Szacuje się, że ten okaz znaleziony w Niemczech w 1895 roku miał za życia średnicę około 2,55 metra.
Z drugiej strony, wśród najmniejszych amonitów są nannocardioceras, które żyły w późnej jurze. U tego gatunku dorosłe osobniki rzadko mają więcej niż dwa centymetry średnicy.
Uwaga końcowa
Piękne skamieniałe muszle amonitów są zbierane przez ludzi od tysiącleci.Ich wygląd uczynił z nich bohaterów mitów: w średniowieczu uważano je za węże, które zamieniły się w kamień, i miały wartość handlową, ponieważ sprzedawano je pielgrzymom.
Jednak sposób ich wykorzystania do datowania osadów morskich z niezwykłą precyzją czyni je niezbędnymi do generowania wiedzy geologicznej naszej planety.
