Zdolność postrzegania strachu poprzez zapach jest bardzo dobrze udokumentowana u tych zwierząt, które mają również zdolność doświadczania stresu i strachu. Gatunki te wytwarzają chemiczne sygnały ostrzegawcze, które mogą powodować zmiany w zachowaniu, poprzez zmiany endokrynologiczne lub immunologiczne. Zmiany te mogą zachodzić zarówno u siebie, jak iu odbiorcy, zawsze tego samego gatunku.
Czy drapieżnik może wyczuć strach przed swoją ofiarą? Jeśli skupimy się na powyższym stwierdzeniu, zwierzę nie byłoby w stanie dostrzec strachu przed osobnikiem innego gatunku. Jednak zmiany behawioralne, jakie przechodzi zwierzę, gdy odczuwa strach, mogą zostać wykryte przez inne osobniki innego gatunku, o ile wie, jak ten gatunek zachowuje się w obliczu strachu.
Systemy węchowe
U kręgowców – choć nie u wszystkich – istnieją dwa różne układy węchowe. Z jednej strony znajdujemy główny układ węchowy, który odpowiada za świadome wykrywanie lotnych cząsteczek w powietrzu. Na przykład zapach kwiatu, kawy, przypraw, zapach ciała zwierząt itp.
Kiedy bezpośrednio wyczuwamy te cząsteczki, wdychamy je. Wiążą się one z receptorami węchowymi w nozdrzach, a informacja dociera do mózgu. Stany emocjonalne, takie jak strach, zwykle nie są uważane za zdolne do generowania cząsteczek obciążonych zapachem.
Z drugiej strony mamy dodatkowy układ węchowy, zwany narządem lemieszowo-nosowym. Ta struktura znajduje się nad podniebieniem miękkim jamy ustnej, pod jamą nosową. Tutaj wykrywane są wysoce specyficzne cząsteczki zapachowe, a informacja przechodzi przez opuszkę węchową.
Nerwy węchowe, zarówno główny, jak i dodatkowy, przenoszą informacje do układu limbicznego, który jest częścią mózgu odpowiedzialną za percepcję i reakcję emocjonalną. Ten dodatkowy system węchowy nie wykrywa cząsteczek powietrza. W rzeczywistości jest przeznaczony do „odczytywania” nieulotnych wiadomości feromonowych.
Feromony to komunikatywne związki chemiczne, które emitują informacje o terytorium, agresji i reprodukcji.
Czy można wyczuć strach poprzez zapach?
Rola dodatkowego układu węchowego w komunikacji społecznej może sugerować, że: strach można komunikować za pomocą zapachu. Dzieje się tak, ponieważ wykryte substancje są przetwarzane i interpretowane w układzie limbicznym, którego głównym narządem jest ciało migdałowate. Ta struktura odpowiada za postrzeganie i reagowanie na strach.
Z drugiej strony, według badań, komunikacja za pomocą feromonów zachodzi wyłącznie między przedstawicielami tego samego gatunku. Fakt ten uniemożliwia żadnemu zwierzęciu wyczuwanie strachu przed innym gatunkiem poprzez dodatkowy system węchowy.
Z tego powodu sugeruje się, aby uczucie strachu, które może odczuwać zwierzę, będzie zależeć bardziej od wzorców behawioralnych niż od sygnałów węchowych.
Na przykład u koni bodźce wzrokowe i słuchowe są najważniejsze w aktywacji reakcji behawioralnej, mimo że są to zwierzęta o najlepszym węchu.
Kiedy bojaźliwy człowiek jeździ na koniu, już wie, że boi się jego postawy ciała i jest bardzo prawdopodobne, że koń nie reaguje na polecenia, które u osób ze strachem są zwykle nagłe, ponieważ nauczył się tego z poprzednich czasy.
Zwierzęta mogą wyczuć strach swoich towarzyszy
W różnych badaniach z ptakami, mięczakami czy stawonogami stwierdza się, że strach może objawiać się po dostrzeżeniu pewnych substancji chemicznych.
W przypadku niektórych gatunków ślimaków morskich, gdy osobnik zostaje zaatakowany i zraniony, uwalnia substancje, które mają zaalarmować członków tego samego gatunku, którzy mają tendencję do ucieczki lub ukrywania się. To samo dotyczy kilku gatunków krabów.
W przypadku jednego gatunku ptaków, chociaż wciąż trwa debata na temat tego, czy potrafią wąchać, odkryto, że kiedy pisklęta się boją, wymiotują bardzo śmierdzącą substancją, która ostrzega rodziców, które z kolei unikają zbliżania się do gniazda, aby nie być drapieżnikiem.
Czy zatem zwierzęta mogą odczuwać strach poprzez zapach?
Wśród osób istnieje poczucie strachu. Nie jest jednak prawdopodobne, że dzieje się to poprzez zapach, ale określone zachowania.
Inne badania próbowały wykazać węchowe postrzeganie kortyzolu, hormonu stresu, który jest uwalniany w sytuacjach strachu. Jednak żadne wyniki nie były rozstrzygające ani nie wykazały zdolności wykrywania kortyzolu poprzez zapach.
