Wszystkie zwierzęta mają różne cechy, ponieważ na własną rękę przystosowały się do swojego środowiska. Jednak niektóre gatunki wykazują oczywiste różnice fizyczne między osobnikami różnych płci, co nazywa się dymorfizmem płciowym.
Lew i lwica nie wyglądają tak samo; samiec jelenia ma poroże, którego nie ma samica; samiec pawia ma większe i bardziej kolorowe pióra niż samica tego samego gatunku. Wszystkie te „różnice” są uważane za dymorfizm płciowy. Więcej o nich opowiemy w następnym artykule.
Co to jest dymorfizm płciowy
W pierwszej kolejności zdefiniujemy, czym jest dymorfizm płciowy: jest to zestaw różnic w zewnętrznej fizjonomii między samcem a samicą tego samego gatunku. U większości zwierząt, w tym u ludzi, różnice te występują w wielkości, kształcie, kolorze, sierści i służą do identyfikacji płci.
Prawie wszystkie gatunki zwierząt wykazują dymorfizm płciowy. Jednak w niektórych zmiany są bardziej subtelne niż w innych. Warto również wyjaśnić, że w przypadku ptaków drapieżnych, gadów, płazów, pająków i owadów samice są większe od samców.
U ssaków i niektórych ptaków ta różnica jest odwrócona: samiec jest większy i ma pewne dominujące cechy w stosunku do samicy: jak grzywa lwa czy grzebień koguta.
Człowiek również zalicza się do gatunku z dymorfizmem płciowym: mężczyźni i kobiety nie mają tej samej szerokości bioder ani tej samej wielkości piersi.Ponadto, podobnie jak w przypadku innych ssaków, widoczne narządy rozrodcze różnią się w zależności od płci.
Rodzaje dymorfizmu płciowego
Dymorfizm płciowy zwierząt można podzielić na różne typy, w zależności od cech, które zmieniają się w każdym gatunku. Wśród najczęstszych są następujące:
- Dymegetyzm seksualny: różnica w wielkości, jedna z płci jest większa.
- Dyfauizm seksualny: wzór lub intensywność emitowanego światła jest różna u każdej płci (na przykład świetliki).
- Seksualny diolpizm: różnice w cechach fizycznych dla obrony. Samice posiadają pewne dodatkowe cechy, aby lepiej bronić swoich młodych (pazury, paznokcie itp.).
- Rolnictwo seksualne: różnice we wzorcach dźwiękowych. Występuje u samców ptaków i płazów, które wykorzystują swoje wokalizacje do przyciągania partnerów.
- Dychromizm płciowy: Każda płeć ma inny wzór kolorystyczny. Zazwyczaj samce prezentują jasne kolory, aby przyciągnąć partnera, podczas gdy samice noszą bardziej stonowane odcienie. Występuje głównie u ptaków, ale może być prezentowana przez niektóre gady i stawonogi.
Dlaczego pojawia się dymorfizm płciowy?
Ogólnie rzecz biorąc, różnice w cechach fizycznych zwierząt pojawiają się w wyniku zmian hormonalnych. Każda płeć wytwarza określone hormony, które wpływają na metabolizm i rozwój okazu. Chociaż jest to główny powód, istnieją inne czynniki wyzwalające, które promują dymorfizm płciowy u zwierząt. Wśród nich są:
- Żerowanie: samice niektórych gatunków gromadzą zasoby potrzebne do rozmnażania, dlatego ich ciała wydają się większe i dłuższe niż u samców.
- Zachowanie: Samce mają tendencję do zachowywania się bardziej terytorialnie, co prowadzi do późniejszych konfliktów i niepotrzebnego wydatkowania energii.Na dłuższą metę samce mają cieńsze i mniejsze rysy ze względu na wydatek składników odżywczych, podczas gdy samice unikają tego typu konfliktów.
- Genetyka: Niektóre geny kodują cechy unikalne dla mężczyzn, uniemożliwiając kobietom wykazanie tych cech. Przykładem tego jest poroże jelenia, którego geny są obecne u obu płci, ale są aktywowane tylko u samców.
- Czynniki środowiskowe: Choć może się to wydawać niemożliwe, niektóre cechy dymorficzne pojawiają się tylko w określonych porach roku. Oznacza to, że temperatura, wilgotność, opady i inne czynniki środowiskowe mogą również powodować obecność dymorfizmu płciowego.
Po co jest dymorfizm płciowy?
Dymorfizm płciowy wydaje się oferować gatunkowi różne narzędzia. Do najczęstszych zastosowań należą:
- Zidentyfikuj swoich rówieśników: pewne cechy pojawiają się tylko u niektórych gatunków, więc identyfikują się nawzajem i unikają „pomyłek” przy wyborze partnera.
- Dobór płciowy: jest to rywalizacja między kilkoma osobnikami, która ma na celu wykazanie, że mają cechy najbardziej odpowiednie do reprodukcji. Zarówno samce, jak i samice mogą ze sobą walczyć, aby wybrać partnera.
- Cechy adaptacyjne: Niektóre cechy dymorficzne są związane z formalną adaptacją, która daje im pewną przewagę w naturze. Na przykład: u niektórych gatunków jaszczurek samice są większe od samców, co pozwala im na urodzenie większej liczby potomstwa.
Należy zauważyć, że te cechy mogą być korzystne w pewnych sytuacjach, ale szkodliwe w innych. Przykładem tego są kolorowe pióra ptaków, które choć pomagają im znaleźć partnera, to jednocześnie czynią je bardziej widocznymi dla drapieżników.
Przykłady dymorfizmu płciowego
Wielkość lub pewne cechy charakterystyczne dla samców i samic zależą od ich nawyków. Na przykład samce jeleni mają te typowe rogi do walki z rówieśnikami w okresie godowym: ten, kto wygra, zatrzymuje samice w stadzie.
W przypadku ptaków dymorfizm związany jest z kolorami upierzenia, ponieważ w ten sposób samce przyciągają uwagę samic. Poza tym sensowne jest również to, że „mamuśki” nie są tak efektowne podczas wysiadywania jaj w swoich gniazdach, ponieważ mogą zostać zauważone przez drapieżniki.
Kilka przykładów dymorfizmu płciowego u zwierząt:
1. Leon
Jest to jeden z największych drapieżników w Afryce, który wykazuje bardzo wyraźny dymorfizm. Grzywa u samców jest charakterystyczną i unikalną cechą kotowatych.
Pomaga mu sprawiać wrażenie większego od samic, gdy musi chronić stado lub zapobiegać „kradzieży” jego jedzenia przez innych. Włosy te rosną dzięki działaniu męskiego hormonu testosteronu.
2. Paw
Ten ptak jest bardzo podziwiany za swoją urodę i jest znany z wielobarwnego „wachlarza” piór, który występuje tylko u samców. Samce pawi są większe.
Jego upierzenie jest niebieskie na piersi i głowie, szare na dziobie i zielone z żółtym na ogonie, który otwiera się podczas zalotów z samicą.
3. Tarantula
W tym przypadku dymorfizm płciowy jest odwrotnością poprzednich przykładów: samice są większe od samców. Te z kolei prowadzą bardziej siedzący tryb życia i potrzebują większego ciała, aby móc „uratować” jaja podczas ich rozwoju.
Samce są bardziej zwinne, żyją krócej i są potrzebne tylko do kopulacji.
4. Świetliki
Świetliki są znane z tego, że potrafią emitować światło. Jednak wykorzystują tę umiejętność również do próby podbicia partnera. Co więcej, podczas gdy samiec leci i wykonuje błyszczący taniec, samica pozostaje na ziemi i może odpowiedzieć, aby dać mu znać, czy akceptuje jego zaloty.
5. Wojownik syjamski
Samce tej słodkowodnej ryby z Azji – konkretnie z dorzecza Mekongu – mają długi ogon zwany „zasłoną” w różnych kolorach, którego nie mają samice. Kiedy samiec widzi swoją potencjalną partnerkę, tańczy wokół niej, poruszając płetwami i ogonem, aby zwrócić na siebie jej uwagę.
Ale ta cecha nie jest zarezerwowana tylko do „podboju”, ale służy również jako obrona w przypadku spotkania innego samca, który również walczy o samicę. Jedną z cech charakterystycznych zapaśnika syjamskiego jest to, że może być dość agresywny – stąd nazwa – w stosunku do swoich pobratymców.
Dymorfizm płciowy u zwierząt wydaje się odpowiadać potrzebom reprodukcyjnym gatunku. Obejmuje to zaloty, krycie, obronę partnera, a nawet obronę młodych. Te cechy są ważne dla zwierząt, więc czasami narażają się na niebezpieczeństwo, aby je pokazać.