Paleoekologia to nauka poświęcona odkrywaniu ekologii przeszłości. Dlatego jego misją jest opisywanie środowisk i relacji troficznych zwierząt i roślin, które żyły na ziemi setki, tysiące, a nawet miliony lat temu.
Jak możemy dowiedzieć się, jaka była roślinność w określonym miejscu tysiące lat temu? Jakich narzędzi używa ta dyscyplina do odkrywania tajemnic przeszłości? To wszystko i wiele więcej opowiemy przy tej okazji.
Tajemnice ukryte pod jeziorem
Aby rozpocząć poznawanie świata paleoekologii, sugerujemy, aby czytelnik puścił wodze fantazji i mentalnie udał się nad brzeg małego jeziora.
Możemy sobie wyobrazić piękne jezioro z turkusową wodą, otoczone kilkoma młodymi sosnami. Lub, jeśli wolimy, możemy wyobrazić sobie ciemne i głębokie szkockie jezioro otoczone stuletnimi dębami, których gałęzie kołyszą się na wietrze.
Niezależnie od tego, jaki zbiornik wodny przychodzi na myśl, wszystkie mają ze sobą coś wspólnego: przechowują w swoich głębinach bezcenne dla ekologów informacje, choć na pierwszy rzut oka może się tak nie wydawać.
Z biegiem lat pyłki wydalane przez roślinność otaczającą stojące zbiorniki wodne - jeziora, zbiorniki i oczka wodne - trafiają do wody, a tym samym na dno jezior. Pyłek ten gromadzi się w osadach, które z roku na rok tworzą coraz grubszą warstwę na dnie jezior.
Palinologia, spojrzenie na roślinność z przeszłości
Wykorzystując wyrafinowane techniki wiertnicze, ekolodzy wydobywają rdzenie z osadów - podobnie jak w przypadku rdzeniowania lodu z lodowców lub biegunów.Po wydobyciu jądra te zawierają skamieniały pyłek roślinności, która w przeszłości otaczała jezioro.
Tak więc palinologia, czyli analiza skamieniałego pyłku, jest niezwykle przydatna dla badaczy. Dzieje się tak, ponieważ pozwala nam poznać ewolucję roślinności w określonym punkcie. Dzięki temu naukowcy mogą zajrzeć jak przez okno w przeszłość roślin, które żyły w ekosystemach.
Paleontologia: nauka o skamieniałościach zwierząt
Jak możemy sobie wyobrazić, palinologia jest jednym z najbardziej użytecznych, nowoczesnych i tanich dostępnych nam narzędzi do badania stanu ekosystemów w przeszłości.
Znając istniejące rośliny, będziemy w stanie wydedukować, które zwierzęta roślinożerne je zjadły i tak dalej, aż obejmiemy cały łańcuch troficzny. Jednak pierwsze kroki w paleoekologii zostały podjęte wraz z badaniem skamieniałości zwierząt.
Badanie skamieniałości - czyli paleontologia - pozwala nam dowiedzieć się, jak wyglądały niektóre organizmy miliony lat temu. Dzięki procesowi fosylizacji szczątki niektórych zwierząt zachowały się jako skały w warstwach tworzących skorupę ziemską.
Badanie skamieniałości pozwala nam odkryć ewolucję zwierząt do chwili obecnej. Tak jest w przypadku skamieniałości, które pokazują nam naszą przeszłość jako istot ludzkich. Australopithecus, stanowiska Atapuerca i neandertalczycy to przykłady skamieniałości, które rzucają światło na naszą przeszłość.
Skamieliny wymarłych zwierząt
Prawdopodobnie najbardziej niesamowitą rzeczą w zapisie kopalnym zwierząt jest jednak odkrywanie gatunków lub całych grup taksonomicznych zwierząt, które już nie żyją wśród nas.
Najbardziej znanym przypadkiem są dinozaury, te „straszne jaszczurki”, które dominowały na ziemi między 250 a 65 milionami lat temu. Jego zniknięcie było spowodowane uderzeniem meteorytu w Ziemię, a dziś jedyną ocalałą grupą są ptaki.
Paleontolodzy byli w stanie bardzo szczegółowo przeanalizować skamieniałości tych dinozaurów i doszli do bardzo interesujących wniosków na temat ich sposobu życia.
Jednym z najciekawszych badań na ten temat jest analiza skamieniałych czaszek, które dostarczają wielu informacji na temat możliwości mózgowych dinozaurów. Tak więc, na przykład, wiadomo, że Velociraptor był wysoce inteligentnym zwierzęciem.
Chociaż skamieniałości dinozaurów są najbardziej znanym przykładem dla ogółu społeczeństwa, istnieje wiele grup zwierząt, które wymarły i wiemy o nich tylko dzięki skamieniałym szczątkom.
Burguess Shale, wyjątkowe miejsce dla paleoekologii
W złożu Burgess Shale znajdujemy prawdopodobnie najlepsze miejsce na świecie do badań nad paleoekologią organizmów kambryjskich.W tym złożu, położonym w sercu kanadyjskich Gór Skalistych, znajdują się tysiące skamielin organizmów o wspaniałej różnorodności.
To, co czyni to miejsce wyjątkowym, to fakt, że zostało utworzone przez lawinę gliny, która uwięziła tysiące zwierząt morskich z okresu kambru - trylobity, mięczaki, stawonogi i inne bezkręgowce naszych przodków - w pozycji życiowej. Dlatego odbudowanie ekologii staje się łatwiejsze.
W ten sposób paleoekolodzy mogą badać tysiące skamieniałości, które inaczej nie zostałyby znalezione. Znany jest przykład Hallucigenii, onychoforu, którego nazwa pochodzi od jego niesamowitego kolczastego ciała.
Podsumowując, możemy zobaczyć, jak paleoekologia, czy to poprzez badanie skamieniałych pyłków, czy skamieniałości zwierząt zachowanych w skale, pozwala nam z niewiarygodną precyzją odtworzyć środowiska i ekosystemy z przeszłości.
