Naczelne to ogromny rząd ssaków łożyskowych, obecnie podzielony na 2 podrzędy: strepsirryny i haploriny. Zachowania naczelnych trudno zebrać w jednym artykule, ponieważ każdy z ponad 200 gatunków w tej grupie wykazuje złożone i unikalne zachowania.
Wspólną cechą wszystkich naczelnych jest posiadanie 5 palców u rąk i nóg, bycie podeszwy, posiadanie przeciwstawnych kciuków i kończyn przystosowanych do skakania oraz poruszanie się w brachiacji, czyli umiejętność przemieszczania się z drzewa na drzewo za pomocą rąk. Na podstawie tych cech można uogólnić szereg zachowań naczelnych.
Zachowania społeczne naczelnych
Zachowanie większości gatunków naczelnych jest stadne. Z tego powodu w ich zachowaniu występują wspólne wzorce społeczne, takie jak uwodzenie, współpraca, ustalanie hierarchii czy przynależności.
Zalety portali społecznościowych w grupach tych ssaków polegają na obronie terytorium i możliwości reagowania na drapieżniki, a także optymalizacji poszukiwania zasobów. Jednak wewnętrzna konkurencja jest czasem bardzo niekorzystna dla jednostek znajdujących się niżej w hierarchii.
Istoty społeczne są społeczne, ponieważ na poziomie ewolucyjnym ta strategia faworyzuje trwałość gatunku.
Czułe więzi
Społeczny charakter naczelnych wraz z ich dużymi zdolnościami poznawczymi tworzy złożoną sieć interakcji wewnątrz grup.Chociaż z nielicznymi wyjątkami konfiguracja hierarchii jest zwykle patriarchalna, kobiety mają swój własny system organizacyjny. To przeplata się z samcami, czasami umieszczając je nad niektórymi z nich.
Mężczyźni w grupach patriarchalnych mają tendencję do obrony grupy, ale w gatunkach matriarchalnych dominująca samica odgrywa rolę przewodnika i odniesienia.
Ogólnie rzecz biorąc, każdy członek grupy ma swoją rolę zależną od płci, wieku i rangi. Przynależności i współpracy sprzyjają relacje rodzinne. W ten sposób powiązane osoby są bardziej skłonne do współpracy i przejawiania zachowań, takich jak fizyczna bliskość, uwodzenie lub dzielenie się zasobami.
Terytorialność w zachowaniu naczelnych
Terytorialność występuje nie tylko między społecznościami naczelnych i innych zwierząt, ale także w obrębie grupy.Zachowania polegające na zbliżaniu się zwykle mają związek z konfliktami generowanymi przez bliskość okazów przy wyborze najlepszych miejsc do gniazdowania, odpoczynku lub karmienia.
Rywalizacja i agresywność
Kiedy osobniki w grupie naczelnych mają te same cele i nie można ich wszystkich osiągnąć, często obserwuje się konflikty konkurencji. Ten rodzaj konfrontacji nie zawsze jednak kończy się agresją, ponieważ naczelne mają tendencję do wcześniejszego ostrzegania i zastraszania.
Konflikt odgrywa fundamentalną rolę w zachowaniu naczelnych, ponieważ poprzez jego pojawienie się i rozwiązanie konfigurowane są hierarchie i sojusze. Są niezbędnymi i naturalnymi interakcjami w ich socjalizacji.
Ludzie są znacznie liczniejsi i mają zasoby społeczne, które pozwalają na prawie całkowity brak konfliktów, więc mamy tendencję do nadawania tej koncepcji znacznie bardziej negatywnego odcienia i stosowania jej do innych gatunków.
Agresje fizyczne występują, gdy reguły społeczne wśród naczelnych są wielokrotnie łamane, a wykroczenia nie zmniejszają się wraz z ostrzeżeniami innych członków grupy. Niektóre z ostrzegawczych zachowań wspólnych dla wszystkich gatunków naczelnych to wokalizacje, obnażanie zębów, potrząsanie gałęziami lub popychanie.
Konfliktom i agresji często towarzyszą jednak zachowania pojednawcze, takie jak przytulanie czy pielęgnacja. W ten sposób różnice między jednostkami można rozwiązać spokojnie, bez naruszania jedności grupy.
Użycie narzędzia naczelnego
Istnieje wiele oznak zaawansowanej inteligencji u naczelnych: iloraz encefalizacji, kultura, przedłużone dzieciństwo i oczywiście używanie narzędzi. Naczelne nie tylko używają przyborów kuchennych, aby ułatwić sobie życie, ale nawet je wytwarzają.
Szympansy, zanim włożą gałązkę do kopców termitów, aby usunąć te owady, przygotowują ją, usuwając liście, korę i kawałki, które mogą przeszkadzać.
U naczelnych nie tylko można znaleźć zachowanie „kija”. Goryle (Gorilla gorilla) i orangutany (Pongo pigmaeus) podczas deszczu używają dużych liści jako parasoli. Inne gatunki wybierają kamienie i używają ich do otwierania skorupek owoców (lub jako broni).
Wytwarzanie i używanie narzędzi wymaga określonych procesów poznawczych rozwiązywania problemów, kreatywności i uczenia się. Strategie czasami nakładają się na siebie: te ssaki nie ograniczają się do prób i błędów, ale aktywnie zastanawiają się przed działaniem, a nawet dochodzą do rozwiązań poprzez wgląd lub, co jest tym samym, internalizację tego, czego się nauczyły.
Zachowanie w niewoli
Badania nad zachowaniem naczelnych rozpoczęły się od badaczek Jane Goodall, Dian Fossey i Biruté Galdikas.Te 3 kobiety poświęciły swoje życie na dokumentowanie zachowania dużych naczelnych na wolności. Jednak od nich większość badań przeprowadzono w niewoli.
Ogólnie rzecz biorąc, w warunkach izolacji zaobserwowano, że hierarchie są znacznie luźniejsze, oprócz częstszego występowania agresji i konfliktów. Konkurencja o zasoby, nawet jeśli są one dostarczane w ilościach wystarczających dla wszystkich, znacznie wzrasta.
Ponadto naczelne odczuwają stres, gdy są trzymane w niewoli, ponieważ są świadome swojego zamknięcia. W tych warunkach życia często dochodzi również do stereotypów, samookaleczeń, zaburzeń lękowych i depresyjnych. Ze względu na obniżenie odporności wynikającej ze stresu, występuje również większa częstość występowania pasożytów i chorób.
Niektóre naprawdę złożone zwierzęta
Aby dać wyobrażenie o tym, jak złożone są te ssaki, kilka lat temu stworzono prawną postać osoby niebędącej człowiekiem, która ze względu na swoją zdolność rozpoznawania ograniczeń, inteligencji i cech emocjonalnych dorównuje ludziom , daje im uznanie prawa do życia, wolności i niebycia fizycznie lub psychicznie źle traktowanym.
Chociaż na pierwszy rzut oka wydaje się, że ich zachowanie nie jest bardzo zbliżone do naszego, wystarczy pogrzebać głębiej, aby zdać sobie sprawę, że jedyne, co nas różni od naczelnych, to język mówiony i poziom rozwoju kultury . Są tak samo „ludźmi” jak ludzie i każdy, kto poświęcił czas na ich studiowanie, zgadza się z tym.
